Bạn có biết rằng Việt Nam hiện nay đang dần ghi dấu ấn trên bản đồ cacao thế giới? Nếu trước đây, cacao thường được nhắc đến nhiều với các quốc gia Nam Mỹ hay châu Phi, thì nay những hạt cacao từ Bến Tre, Đắk Lắk hay Bình Phước cũng bắt đầu chinh phục các thị trường khó tính nhờ hương vị đặc trưng và chất lượng ổn định.
Để tạo nên sự khác biệt ấy, một yếu tố quan trọng chính là giống cacao tại Việt Nam. Mỗi giống có hương vị, đặc điểm và khả năng thích nghi khí hậu riêng, góp phần tạo nên bản sắc cho ngành chocolate Việt. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ba giống cacao chính – Criollo, Forastero, Trinitario – cùng các vùng trồng tiêu biểu của nước ta.
Tổng quan về cacao và sự phát triển tại Việt Nam
Cây cacao được người Pháp đưa vào Việt Nam từ thế kỷ 19, nhưng phải đến vài thập kỷ gần đây, cacao mới thật sự được chú ý như một cây trồng tiềm năng. Ban đầu, cacao được trồng thử nghiệm tại các tỉnh Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long, nhờ khí hậu nhiệt đới gió mùa cùng đất bazan màu mỡ.
Hiện nay, cacao Việt Nam tập trung nhiều ở các tỉnh như Bến Tre, Đắk Lắk, Bình Phước, Tiền Giang, với diện tích trồng hàng chục nghìn hecta. Hạt cacao Việt Nam đã xuất khẩu sang nhiều quốc gia châu Âu, Nhật Bản và Mỹ, tạo tiền đề để phát triển ngành chocolate trong nước.
Những giống cacao chính tại Việt Nam
Criollo – “quý tộc” của cacao
Criollo được mệnh danh là giống cacao quý hiếm, chiếm chưa đến 5% sản lượng cacao toàn cầu. Hạt Criollo có màu sáng, khi lên men cho ra hương vị thanh tao, ít đắng, hậu vị ngọt ngào và hương thơm tinh tế.
Ở Việt Nam, giống Criollo không phổ biến do cây dễ mắc bệnh, năng suất thấp. Tuy nhiên, những nơi trồng được Criollo thường tạo ra hạt cacao chất lượng cao, phục vụ cho chocolate thượng hạng. Đó là lý do Criollo được gọi là giống cacao của những tín đồ chocolate sành điệu.
Criollo – giống cacao hiếm và đắt giá nhất trên thế giới.
Forastero – giống phổ biến nhất thế giới
Nếu Criollo là sự hiếm có thì Forastero lại là giống cacao phổ biến nhất, chiếm hơn 80% sản lượng toàn cầu. Đặc điểm của Forastero là hạt có màu tím đậm, vị đắng mạnh, hương cacao rõ rệt. Đây là loại cacao thường được dùng trong các sản phẩm chocolate đại trà, tạo nền hương vị đặc trưng.
Forastero có khả năng thích nghi tốt, chống chịu sâu bệnh cao và cho năng suất ổn định. Nhờ đó, tại Việt Nam, nhiều vùng trồng đã ưu tiên giống Forastero để đảm bảo sản lượng và chất lượng phục vụ xuất khẩu.
Forastero – giống cacao phổ biến, năng suất cao.
Trinitario – sự lai tạo hoàn hảo
Trinitario chính là “đứa con lai” giữa Criollo và Forastero, được phát hiện lần đầu ở Trinidad (Caribbean). Giống này vừa giữ được sự thơm ngon đặc biệt của Criollo, vừa mang sức sống bền bỉ của Forastero.
Tại Việt Nam, Trinitario được xem là giống cacao có nhiều tiềm năng nhất vì thích nghi tốt với khí hậu, lại cho ra hạt có hương vị cân bằng, rất được ưa chuộng trong ngành chocolate thủ công (bean-to-bar). Nhiều thương hiệu chocolate tại Việt Nam hiện đang sử dụng hạt Trinitario để sản xuất sản phẩm chất lượng cao, mang bản sắc riêng.
Trinitario – giống cacao lai hoàn hảo từ Criollo và Forastero.
Vùng trồng cacao nổi bật ở Việt Nam
Tây Nguyên – Cao nguyên lý tưởng cho cây cacao
Tây Nguyên gồm các tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng và Gia Lai. Đây là vùng đất đỏ bazan rộng lớn với khí hậu mát mẻ, lượng mưa phân bố khá đồng đều, rất thuận lợi cho các loại cây công nghiệp dài ngày, trong đó có cacao. Nhờ đất giàu dinh dưỡng và độ cao thích hợp, cây cacao ở Tây Nguyên sinh trưởng tốt, cho hạt có hương thơm đậm và vị mạnh mẽ – đặc điểm lý tưởng để chế biến chocolate cao cấp.
Hiện nay, Đắk Lắk là địa phương dẫn đầu về diện tích cacao trong khu vực. Lâm Đồng và Gia Lai cũng đang từng bước mở rộng vùng nguyên liệu, đáp ứng nhu cầu chế biến trong nước và xuất khẩu, góp phần đưa cacao Tây Nguyên trở thành thương hiệu đáng chú ý trên bản đồ cacao Việt Nam.
Đông Nam Bộ – Vùng đất bazan trù phú
Đông Nam Bộ gồm các tỉnh Bình Phước, Đồng Nai và Bà Rịa – Vũng Tàu. Khu vực này vốn nổi tiếng với điều, cao su, hồ tiêu… nhưng những năm gần đây, cây cacao cũng phát triển mạnh nhờ đất bazan màu mỡ và khí hậu nhiệt đới gió mùa.
Hạt cacao trồng tại đây có vị cân bằng giữa đắng và chua nhẹ, rất được các doanh nghiệp sản xuất chocolate thủ công yêu thích. Đặc biệt, Bình Phước đang nổi lên như một vùng cung ứng cacao chất lượng cao, có tiềm năng mở rộng diện tích trồng để trở thành trung tâm cacao mới của cả nước.
Đồng bằng Sông Cửu Long – Thủ phủ cacao miền Tây
Đồng bằng Sông Cửu Long là khu vực trồng cacao lâu đời, bao gồm các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Hậu Giang, Vĩnh Long, Trà Vinh, Sóc Trăng và Cần Thơ. Trong đó, Bến Tre được xem là “thủ phủ” cacao của miền Tây nhờ diện tích và sản lượng lớn.
Khí hậu ôn hòa cùng đất phù sa màu mỡ của khu vực giúp cây cacao phát triển khỏe mạnh, cho năng suất ổn định và chất lượng hạt đồng đều. Hạt cacao miền Tây có hương vị nhẹ nhàng, hơi chua thanh, rất phù hợp cho sản xuất chocolate thủ công và tạo dấu ấn riêng trên thị trường.
Nhiều nông hộ ở khu vực này đã gắn bó với cây cacao như một nguồn thu nhập bền vững, góp phần nâng tầm thương hiệu cacao Việt Nam cả trong và ngoài nước.
Bản đồ các vùng trồng cacao nổi bật tại Việt Nam.
Tiềm năng phát triển cacao Việt Nam
Dù diện tích cacao ở Việt Nam còn khiêm tốn so với các nước lớn, nhưng chất lượng hạt cacao Việt Nam ngày càng được thế giới công nhận. Các chuyên gia chocolate quốc tế từng đánh giá hạt cacao Bến Tre, Đắk Lắk, Bình Phước có hương vị độc đáo, phù hợp cho dòng sản phẩm chocolate cao cấp.
Ngoài thị trường xuất khẩu, nhu cầu tiêu dùng chocolate trong nước cũng ngày càng tăng, đặc biệt ở giới trẻ và du khách quốc tế. Đây là cơ hội để cacao Việt Nam khẳng định vị trí, đồng thời phát triển bền vững theo hướng nông sản giá trị cao.
Một yếu tố quan trọng khác là việc lựa chọn giống cacao phù hợp. Sự kết hợp giữa Forastero để đảm bảo sản lượng và Trinitario để nâng cao chất lượng đang là hướng đi chính, giúp Việt Nam vừa đáp ứng nhu cầu thị trường, vừa xây dựng thương hiệu cacao đặc sản.
Hành trình cacao Việt Nam tuy còn non trẻ nhưng đầy tiềm năng. Với ba giống chính – Criollo, Forastero, Trinitario – cùng lợi thế khí hậu ở các vùng trồng như Bến Tre, Đắk Lắk, Bình Phước, Việt Nam đang dần khẳng định mình trên bản đồ cacao thế giới.
Trong tương lai, nếu được đầu tư đúng hướng, cacao Việt Nam không chỉ là một loại cây công nghiệp mà còn trở thành nguồn cảm hứng cho ngành chocolate mang thương hiệu Việt, chinh phục cả trong và ngoài nước.